GEMLİKTE BALIKÇILIK #
Denizler ve tatlı sular insanlar için gerekli olan besini en ucuz yoldan sağlayan kaynaklar arasındadır. Su kaynakları bulundukları coğrafyada az yatırımla geniş iş imkânı sağlaması nedeniyle toplumlar tarafından korunmuş, yerel ve ulusal ekonomiye önemli katkı sağlamasından dolayı insanlar tarafından iş kolu olarak değerlendirilmiştir. Bu nedenle su kaynakları, gelişmeye açık yerleşmelerde köy ve şehir nüfusun ihtiyaçlarının karşılamasında, alternatif iş imkânlarının oluşmasında son derece önemlidir. Çalışma alanımızda yerleşmenin ilk başladığı andan itibaren insanlar için önemli besin kaynağı, istihdam ve ekonomik bir değer taşıyan “balıkçılık” günümüzde de önemini korumaktadır.
Sahada tarihsel süreçte birincil (primer) sektör olan tarım sektörü içerisinde olan balıkçılık faaliyetleri; denizler, yapay havuzlar, göl ve dalyanlarda avlanılan balıklarla; kültürü yapılan (yetiştirilen) balıklar, su bitkileri süngerler ve memeliler gibi canlılarla elde edilen ürünleri temsil etmektedir.149
149Kadir Doğan, “Su Ürünleri Sektörü Türk Ekonomisinin Neresinde”, Su Ürünleri Mühendisleri Derneği Dergisi, Sayı: 1, İstanbul 1997, s. 16.
Balıkçılığın üretim şekli olan ve sahada da rastlanan avcılık türü, tarihsel süreçte eski dönemlerden beri ekonomik anlamda tüm dünyada uygulanan, gıda üretiminin tek örneğini oluşturması açısından diğer tarımsal etkinliklerden farklı özellik göstermektedir.150
Balıkçılık faaliyetleri geçim sağlama ve ticari amaçla yapılmaktadır. Rekreasyonel amaçlı göl balıkçılığı ve akvaryum balıkçılığı da ticari amaca yönelik olarak sürdürülmektedir.
Gemlik halkı için önemli gelir kaynağı teşkil eden balık avcılığını yerli balıklar ve göçmen balıklar oluşturmaktadır. Yerli balıkların en önemlileri tüm sene boyunca Gemlik Körfezi ve çevresinde yaşayan karagöz, mercan, pisi ve kırlangıç balıklarıdır. Yazın kıyı kesimlerde ve kayalıklar arasında olta ile avlanılan balıklar, kışın körfezin derinliklerinde küçük ve orta boy balıkçı tekneleri ile avlanmaktadır.
Göçmen balıklar, ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde Akdeniz ile Karadeniz arasında yer değiştirip Marmara Denizi’ni geçiş bölgesi olarak kullanmaları sırasında avlanılmaktadır. Mart aynın başlarında başlayan balık göçlerini gümüş, kefal, istavrit, uskumru, kalkan, kılıç, lüfer, barbun türü balıklar oluşturmaktadır. Yaklaşık 50 günlük bir konaklama yapan balıklar gırgırlar tarafından avlanılmaktadır. Sonbahar mevsiminin yaklaşmasıyla beraber, ağustos ayının sonlarına doğru Karadeniz’den başlayan balık göçü, boğazlardan geçerek tekrar Akdeniz’e doğru hareket eder. Bu göç hareketleri
150Hicri Karakaş, Hüseyin Türkoğlu, “Su Ürünlerinin Dünyada ve Türkiye’deki Durumu”, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9 (3), 2005, s. 21-28.
sırasında avlanan balık türü palamut ve toriktir. Bu dönemde en son göç eden balık ise hamsidir. Balık avcılığı açısından gelir getiren ve çevre yerleşim alanlarına satılan hamsi, büyük boy tekneler tarafından avlanmaktadır. Balıkçılarla yapılan görüşmelerde son yıllarda balık verimliliği ve çeşidinde önemli azalma görüldüğü belirtilmektedir. İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü verilerine göre Gemlik Körfezinde 2012 yılında 388.150 kg balık, 27.500 kg karides ve 1500 kg deniz salyangozu avlanmıştır.
Balık çeşidi ve türünde gözle görülür azalma olmasının nedeni Gemlik Körfezinin kıyılarına kurulmuş olan ağır sanayi tesisleri ve şehrin kanalizasyonunun arıtılmadan körfeze boşaltılmasıdır. Körfezin her geçen gün kimyasal ve biyolojik atıklarla kirlenmesi neticesinde, balıkçılar Marmara Denizinin açıklarında ve boğazlarda avlanmak zorunda kalmışlardır.
Gemlik Körfezindeki balık çeşitliliğini etkileyen diğer bir durum ise kontrolsüz ve aşırı avlanmadır. Aşırı avlanma, balıkçılık faaliyetlerini olumsuz etkilemekte, balık stoklarında azalmaya, balık boylarının ekonomik olmayan boy ve ağırlığa düşmesine ve bazı balık türlerinin neslinin tükenmesine neden olmaktadır. Ayrıca Gemlik Körfezinin fiziksel ve kimyasal özellikleri ve etrafını çevreleyen kıyıların morfolojik yapısı balıkçılık faaliyetlerini etkilemektedir.
