YÜKSEK LİSANS TEZİ GEMLİK İLÇESİNİN EKONOMİK COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ VE SORUNLARINI YAZARIDIR.
Gökhan BAKİ Danışman: Prof. Dr. Saliha KODAY
2013, 207 sayfa
Jüri: Prof. Dr. Saliha KODAY (Danışman) Doç. Dr. Mustafa ÖZDEMİR
Yrd. Doç. Dr. Sinan KOCAMAN
Bu çalışma, Gemlik’in beşeri ve ekonomik coğrafya özellikleri ve bu özelliklerden kaynaklanan problemleri coğrafi açıdan incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Bursa iline bağlı bir ilçe olan Gemlik, Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü’nde yer almaktadır. Yaklaşık 413 km²’lik alanı ile Bursa’nın gelişmiş ilçelerinden biridir.
Araştırmamızda, beşerî faaliyetlerin doğal çevre koşullarıyla yakın ilişkisi göz önünde bulundurularak, çalışmaya konu olan sahanın fiziki coğrafya unsurları da incelenmiştir. Ancak bu konudaki temel yaklaşımımız, doğal çevreyi tüm ayrıntılarıyla irdelemek değil, beşerî faaliyetler üzerindeki etkileri ölçüsünde ele almak olmuştur. Araştırmamız, Gemlik ilçesinde nüfus dağılışından yerleşme şekillerine, büyüklüğüne ve sürdürülen ekonomik faaliyetlere kadar büyük bir coğrafi çeşitliliğin var olduğunu ortaya koymuştur.
Coğrafi şartlarının sağladığı avantajlardan dolayı yerleşme tarihi oldukça eskiye dayanan Gemlik, konumu itibariyle de tarih boyunca buraya egemen olan devletler için büyük önem taşımıştır. Sanayileşmenin etkisiyle Gemlik’in nüfusunda önemli bir artış gözlemlenmiştir. Son nüfus sayım sonuçlarına göre nüfusun % 92’si şehirlerde, % 8’i ise köylerde yaşamaktadır. Yöre dışından göç alması nedeniyle Gemlik’in nüfus artış hızı Türkiye ortalamasının üzerindedir.
Sahada yaşayan nüfusun, temel geçim kaynağı tarımdır. Alçak düzlüklerde entansif tarım yöntemleri uygulanarak başta zeytin olmak üzere çok çeşitli ürünlerin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Tarımın büyük ölçüde sınırlandığı dağlık sahalarda ise hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri ön plana çıkmaktadır. 1970’li yıllardan itibaren hızlı bir gelişim gösteren sanayi ve ticaret faaliyetleri, ilçenin ekonomik hayatında giderek önem kazanmış ve tarımdan sonraki en önemli faaliyet olmuştur. Ekonomik faaliyetlerin çeşitli olduğu sahada, turizm faaliyetleri ilçenin bu konudaki potansiyeliyle uyum göstermemektedir. Mevcut potansiyeliyle Gemlik ekonomisinde etkin bir rol oynaması gereken turizm faaliyetleri için turistik çekicilikler oluşturulmalıdır.
Bazı özellikleri yukarıda kısaca belirtilen bu çalışmada, araştırma sahası için öngördüğümüz sosyoekonomik gelişmenin gerçekleşmesi amacıyla, mevcut potansiyel doğrultusunda bir plânlama ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Coğrafya, Beşeri ve İktisadi Coğrafya, Ekonomik Coğrafya, Gemlik. #
ABSTRACT MASTER THESIS
THE CHARACTERISTICS AND PROBLEMS OF GEMLİK DISTRICT’S ECONOMIC GEOGRAPHY
Gökhan BAKİ
“Gemlik İlçesinin Ekonomik Coğrafya Özellikleri ve Sorunları” konulu bu araştırma bir yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. Marmara Bölgesi’nin Güney Marmara Bölümü yerleşim alanlarından biri olan Gemlik ilçesi doğal çevre özellikleri ve başta tarımsal faaliyetler olmak üzere, sanayi ve ticaret alanlarıyla ekonomik çeşitliliği olan son derece zengin bir sahadır. Bu özelliklerine karşın Gemlik ve çevresinin bugüne kadar ayrıntılı bir beşeri ve iktisadi coğrafya çalışması yapılmamıştır. Yapmış olduğumuz bu çalışma bu alandaki eksikliği gidermek ve sahanın iktisadi potansiyelini ortaya koymak için hazırlanmıştır.
Bu çalışmayla saha ile ilgili daha önceden yapılmış çalışmaların incelenmesi ve 2010-2012 yılları arasında gerçekleştirilen arazi çalışmalarına dayanmaktadır. İki yıl süren arazi çalışmaları sırasında yapılan görüşmeler, gözlemler ve resmi kurumlardan elde edilen bilgilerle, araştırma sahasının beşeri coğrafya özellikleri ve iktisadi potansiyeli belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmalarımız süresince karşılaşılan en önemli sorunlar saha ile ilgili yapılmış olan çalışmalara ulaşmaktaki güçlük ve resmi kurumların elinde sahayla ilgili herhangi bir arşiv kaydının bulunmamasıdır. Arazi çalışmalarında yaptığımız anket ve gözlemler; bunun yanında İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nde görevli memurların destekleriyle sahanın genelindeki beşeri ve iktisadi özellikler belirlenmeye çalışılmıştır.
Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde sahanın fiziki coğrafya özelliklerinin ile beşeri coğrafi özelliklerinin saha ekonomisi ile ilişkisi; ikinci bölümde sahanın ekonomik coğrafya potansiyeli; üçüncü bölümde ise ekonomik yönden eksiklikler ve ekonomik faaliyetlerden kaynaklanan sorunlara çözüm önerileri sunulmuştur.
Yapılan çalışmanın ortaya çıkarılmasında birçok kişinin desteği olmuştur. Bu nedenle çalışmanın, her aşamasında farklı kişilerin katkılarının olduğunu söylemek gerekir.
Çalışmalarımın her aşamasında ilgisini esirgemeyen başta tez danışmanım, hocam Prof. Dr. Saliha KODAY ve Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü’ndeki hocalarıma şükranlarımı sunmayı bir borç bilirim.
Araştırmayı titizlikle inceleyerek yön veren Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Mustafa ÖZDEMİR hocama, çalışmamın hazırlanması esnasında yardım ve desteğini esirgemeyen Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi öğretim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Sinan KOCAMAN’a, çalışmamda verilerin değerlendirilmesi hususunda katkı sunan meslektaşlarım Yrd. Doç. Dr. Şaban ÇELİKOĞLU, Arş. Gör. Faruk SARIUSTA, Arş. Gör. Hasan DİNÇER Arş. Gör. Oğuz ERDOĞAN, Arş. Gör. Muhammed Akif ÖZÇELEBİ ve Arş. Gör. Emre KÖMEK teşekkürlerimi sunuyorum.
Yapmış olduğumuz arazi çalışmaları, anket uygulamaları ve mülakatlar esnasında kıymetli vakilerini bana ayıran Mehmet Emin DUYAR, Kenan ORUÇ ve bilgisayar düzenlemelerinde yardımlarını esirgemeyen Arş. Gör. Aytaç ŞAHİN’e içtenlikle teşekkür etmek istiyorum.
Son olarak, yapmış olduğumuz çalışmanın, Gemlik ilçesinin sosyal ve ekonomik gelişimi için yol gösterici nitelikte olmasını temenni ederim.
Erzurum – 2013 Gökhan BAKİ
