Gemlik Zeytini ve Zeytinyağı

Yeşi̇l Zeyti̇n İşleme Tekni̇kleri̇

Yeşil zeytin işlenmesinde, hem doğal hem de kimyasal uygulamalarla zeytinlerin yenilebilir hale getirilmesi sağlanmaktadır.

1. Çizme

Ülkemizde çizme zeytin işleme teknolojisi daha çok Ayvalık ve Domat çeşitleri için uygulanmaktadır. Çizme zeytin yapım aşamaları;

Hasat:

Sofralık zeytin teknolojisinde zeytinin hasat zamanı ve şekli çok önem arz eder. Zeytinler mutlaka elle toplanmalıdır. İşleme şekline göre hasat zamanı belirlenir. Çizme zeytin işlemede Ayvalık çeşidi zeytinde, renk yeşilden sarıya ve pembe veya hafif siyaha dönmeye başladığında hasat yapılır. Domat çeşidinde ise rengin yeşilden saman sarısına döndüğü zaman yapılması daha uygundur.

Taşıma:

Hasat edilen zeytinler, güneşte bekletilmez ve 25 kg’lık plastik sepetlerde taşınır.

Boylama ve ayıklama: İşletmeye getirilen zeytinler önce boylama makinesinden geçirilerek iriliklerine göre ayrılır, sonra ezik, yaralı ve berelilerin ayrılması için ayıklama bandından geçirilirler.

Çizme:

Temizlenmek üzere temiz suyla yıkama işlemine tabi tutulduktan sonra çizme işlemi yapılır. Çizme işleminde zeytin enlemesine veya boylamasına bir veya birden fazla çizilmektedir.

Tatlandırma:

Çizilen zeytinler tanklara alınır. Üzerine delikli kapak kapatılır ve üzerlerine % 2 tuz ve % 0.2 sitrik asit (limon tuzu) içeren salamura verilir. Kapağın üstüne 10-15 cm geçecek kadar salamura ile doldurulur. Haftada bir suyu akıtılır ve yine aynı oranda yeni salamura verilerek bu işlem 5-6 kez tekrarlanır. 5. ve 6. Tekrarlarda zeytinin tadına bakılarak tatlanma işleminin bitip bitmemesine karar

verilir. Eğer zeytinler çizme zeytin tadına ve nefasetine erişmiş ise tatlandırma işlemine son verilir ve muhafazaya alınarak olgunlaşması sağlanır.

Muhafaza ve Fermantasyon:

Tatlanan zeytinler % 7 tuz ve % 0.5-0.7 sitrik asit içeren salamura ile birlikte muhafazaya alınır. 1-2 aylık fermantasyon ve olgunlaştırma işleminden sonra istenilen zamanda piyasaya verilir. Daha uzun süre muhafaza edilecekse tuz miktarı % 10 ve asit miktarı % 1-1.2’ye çıkarılabilir.

Ambalajlama: Tatlanan ve olgunlaşan zeytinlerin ambalajlanmasında teneke ve plastik kutularla beraber cam kavanozlar da sıkça kullanılmaktadır. Önce % 5 tuz ve % 1-1.5 sitrik asit içeren salamura hazırlanır. Kaplara zeytin konulduktan sonra salamurası verilir. Üzerine de kutu yüzeyini kaplayacak kadar iyi cins zeytinyağı ilave edilir.

Pazar ve tüketici isteğine göre içine çeşitli baharatlar ve aroma maddeleri ilave edilerek satışa sunulabilir. Isıl işlemler ürünün pazardaki garantisini arttırır. Daha sağlıklı ürün sunulmasını ve ürünün rafta daha uzun süre kalmasını sağlar.

2. Kırma

Kırma zeytin daha çok evlerde ailelerin kendi ihtiyaçlarını gidermek için yaptığı bir zeytin işleme şekli olsa da, son dönemde kırma zeytin pazarda da talep gören bir ürün olmuştur.

Hasat:

Kırma zeytin işlemede hasat genellikle yeşil olgunluk döneminde yapılır. Böylelikle meyvenin sert yapısı korunarak kırma işlemi nedeniyle meydana gelebilecek erken yumuşamaların önüne geçilmek istenir.

Taşıma:

Hasat edilen zeytinler güneşte bekletilmez, 25 kg’lık plastik sepetlerde taşınır.

Boylama ve ayıklama: İşletmeye getirilen zeytinler, önce boylama makinesinden geçirilerek iriliklerine göre ayrılır ve sonra ezik, yaralı ve berelilerin ayrılması için ayıklama bandından geçirilir.

Kırma:

Temizlenmek üzere temiz suyla yıkama işlemine tabi tutulduktan sonra kırma işlemi yapılır. Kırma işleminde zeytin çekirdeğinin parçalanmamasına özen gösterilir. Boylama bu nedenle önemlidir. Elle yapılan kırma işleminde de yine çekirdek parçalanmadan zeytinin bir tarafından kırılması sağlanır.

Kırma zeytinde diğer işlem aşamaları çizme zeytindeki gibidir. Ancak halk arasında hem çizme hem de kırma zeytinde her gün su değişimi ile zeytinin iki hafta gibi kısa sürede tatlanarak hemen tüketilmesi sağlanabilmektedir. Ancak bu durumda zeytin daha kısa sürede yumuşayabileceğinden çabuk tüketilmesi zorunlu hale gelir.

Si̇yah Zeyti̇n İşleme Tekni̇kleri̇

1. Salamura Ti̇pi̇ Sofralik Si̇yah Zeyti̇n

Doğal Salamura Si̇yah Zeyti̇n

Hasat:

Salamura tipi işlenmek üzere hasat edilecek zeytinlerde, rengin siyaha dönmesi ve kabuk altına 1-2 mm veya etinin yarısına kadar renk dönüşümü olması beklenir. Hasadın elle yapılması önemlidir.

Taşıma:

Hasat edilen zeytinler, güneşte bekletilmez ve 25 kg’lık plastik sepetlerde taşınır.

Boylama ve ayıklama:

İşletmeye getirilen zeytinler önce boylama makinesinden geçirilerek iriliklerine göre ayrılırlar ve sonra ezik, yaralı ve berelilerin ayrılması için ayıklama bandından geçirilirler.

Yıkama:

Zeytinlerin hasadı genellikle yağmurlu mevsimde olduğundan topraklı ve çamurlu olması doğaldır. Bu nedenle tanklara veya havuzlara alınmadan önce güzelce yıkanmalıdır.

Tuzlu suya koyma veya fermantasyon: Fermantasyon veya tuzlu suya koyma iki şekilde yapılabilmektedir.

Yurt dışında uygulanan yöntem şöyledir: Yıkanan zeytinler, dibine önceden hazırlanan % 10 tuzlu salamuradan bir miktar konulan tank veya havuzlara aktarılır. Üzeri delikli kapaklar vasıtasıyla kapatıldıktan sonra, kapağın üzerini 15-20 cm geçecek kadar salamura verilir.

Daha sonra salamurada tuz ve pH kontrolleri yapılır. Zeytinin bünyesine tuz gireceğinden ortamın tuz miktarı düşer. Bu nedenle yeniden tuz ilavesi yapılarak tuz miktarı % 10’a getirilir. pH fermantasyonun başlamasıyla birlikte yavaş yavaş düşer.

Plastik veya polyester tanklarda pH 4.2-4.6 seviyesine kadar düşebilir fakat havuzlarda pH 5’in altına pek düşmez. Havuz içi boya veya plastik aksamla kaplı değilse asitlik zamanla betondan çözünen maddelerle tüketilir. Bu nedenle pH genellikle 5 ve üzerinde kalır. Havuz plastik aksamla kaplı ise pH 4.2’ye kadar düşebilir. Ancak bu durumda zeytinlerin renklerinde değişiklikler görülebilir. Siyahın tonlarından patlıcan moruna, bordo ve koyu kahverengi gibi renkteki zeytinlere de rastlanabilir. Bu da zeytinlerin doğal olarak işlendiğinin bir göstergesidir.

15-20 günde bir salamura içindeki tuzun homojen dağılımı için devir-daim yapılmalıdır. Yüzeyde biriken küf tabakaları zamanında temizlenmelidir. Temizlenmediği zaman zeytinlerde yumuşamalara sebep olur. Bunu önlemek için havuz veya tankın yüzeyi katı parafinle kaplanarak salamura yüzeyinin hava ile teması kesilir. Bu yüzeydeki bozulmayı önlemektedir. Sıcak havalarda salamuradaki tuzun miktarı % 12-14’e kadar çıkarılabilir. Bu durumda 6 ile 12 ay arasında zeytinler yenilebilir hale gelmektedir.

Salamura Siyah Zeytin Yöntemi

Doğal salamura siyah zeytin işleme yöntemlerinden diğeri de ülkemizde Gemlik metodu olarak bilinen salamura siyah zeytin yöntemidir. Oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Yukarıda anlatılan yöntemden farkı; zeytinin tuz ile katlanarak yerleştirilmesidir. Tuz miktarı zeytin ağırlığının % 10’u olarak tespit edilir. Tuzun % 25’i zeytinlerin arasına serpilir kalan % 75’i ise üst kısma yayılır ve üzeri kapaklarla kapatılır.

Üzerine de yine zeytin ağırlığının % 10-20’si arasında değişen ağırlıklar eşit olacak şekilde yerleştirilir. Sonra temiz su kapağı 15-20 cm geçecek kadar verilir. Daha sonra yapılan kontrollerde düşen tuz miktarı ilave edilir. Tuz miktarı genellikle % 10 ile 18 arasında değişir. Yazın tuz miktarı genellikle % 18’e kadar çıkabilmektedir.

Genel olarak bu yöntemle işlenen zeytinler 6-12 ayda tatlanarak piyasaya sunulabilecek duruma gelmektedir. Gemlik yönteminde sirkülasyon pek yapılmamakla beraber yapılması tuzun homojen dağılımı için daha iyidir. Yüksek miktarda tuz ile çalışılması mikrobiyal açıdan zeytinin bozulmasını önlemekle beraber duyusal bozulmalarda meydana getirebilmektedir. Ayrıca fazla baskıdan dolayı zeytinde kırışıklık ve yanaklanma meydana gelmektedir.

Havalandırma:

Fermantasyonu tamamlanan zeytinlerdeki renk farklılıklarını gidermek üzere yapılan bir işlemdir. Havanın oksijeni sayesinde renk maddeleri oksitlenerek istenilen siyah rengin oluşmasını sağlamaktadır. Havalandırma ya zeytinlerin kerevetlere çıkarılarak 2-3 gün bekletilmesi ya da bulunduğu kaplar içerisinde bir kompresör vasıtasıyla hava vermek suretiyle yapılabilmektedir.

Ambalajlama:

Havalandırılarak nispeten renk uyumu sağlanan zeytinler ezilen veya yaralananların ayrılması için ayıklama bandından geçirildikten sonra ambalajlama işlemine tabi tutulurlar. Ambalajlama salamuralı ve salamurasız olarak iki şekilde de yapılabilmektedir.

Salamuralı olarak yapılan ambalajlamada % 8-10 tuzlu salamura, isteğe bağlı olarak laktik, sitrik, asetik asit veya sirke ile pH 4.5’e ayarlanarak kullanılır. Meydana gelebilecek bozulmaları önleyebilmek için potasyum sorbat (% 0.1) veya sodyum benzoat (% 0.05) gibi koruyucu maddeler ambalaj salamurasına ilave edilebilir. Eğer ısıl işlem uygulanacak ise koruyucu maddelere ihtiyaç olmayabilir.

Salamurasız olarak ambalajlanacak zeytinler; % 6-10 tuz ve % 0.2-0.5 laktik, sitrik, asetik asit veya sirke ve % 0.1 oranında koruyucu madde içeren salamurada önce 1-2 hafta kadar bekletildikten sonra kerevetlere alınarak 2-3 gün süre ile güneşin ultraviyole ışınlarında tutulurlar. Ambalajlamada teneke kutu, cam kavanoz ve polietilen kâse kullanılabilmektedir.

A) Hava Vererek Tatlandirma

Son zamanlarda insanların fazla tuzdan şikâyetleri yeni arayışları da beraberinde getirmiştir. Yeni sayılacak metotlardan bir tanesi, zeytinin hava verilerek daha erken tatlandırılabildiği ve yapısının daha iyi korunabildiği yöntemdir.

Siyah zeytinlere tank veya havuz içerisine yerleştirilen pvc düzenekler ile bir kompresör tarafından üretilen hava verilerek salamuranın her tarafında çözünmüş oksijen bulunması sağlanarak 3-4 ay gibi kısa sürede tatlanma sağlanabilmektedir.

Siyah zeytinlere 24 saat süreyle hava verilecekse, 1 litre salamura için saatte 0.1 lt hava, eğer günde 8 saat verilecekse saatte 0.3 litre hava verilmelidir. Salamuraya hava verilmesi ile devamlı bir sirkülasyon sağlanmaktadır.

Tuz miktarı genellikle % 10 civarında tutulur. Salamuranın pH’sı ise işleme sırasında 4.2-4.5 arasında asetik asit ile ayarlanmalıdır. Bu işlemede zeytin rengi verilen hava nedeniyle geleneksel metot ile işlenene göre daha koyudur ve yapısı daha sert ve sağlamdır.

Fermantasyonu biten ve yeme durumuna gelen zeytinler pH’sı 4.2-4.5 ve tuzu % 8-10 olarak ayarlanmış salamurayla paketlenir ve pastörize edilerek veya Gıda Kodeksine uygun miktarlarda koruyucu maddeler kullanılarak satışa sunulur.

Si̇yah Zeyti̇n İşleme Tekni̇kleri̇

2. Sele Ti̇pi̇ Sofralik Si̇yah Zeyti̇n

Sele tipi siyah zeytin işlemede tam olgun zeytinler kullanılmaktadır. Hasat için rengin kabuk altında hemen her noktada oluşması beklenir. Zeytinlerin yaralı bereli ve ezik olanları ayrıldıktan sonra güzelce yıkanır. Suyu süzülen zeytinler seleler içine bir kat zeytin bir kat tuz olacak şekilde yerleştirilir.

Sele tipi zeytin işlemede iri taneli kaya tuzu zeytin ağırlığının % 10-20’si kadar olacak şekilde ayarlanır. Doldurulan selelerin üzeri kanaviçe beziyle kapatılarak dikilir. Seleler meyilli betondan ve drenaj kanalı yapılmış yerlerde tutulur. Böylece selelerden akacak olan acı suyun selelerin altında birikmeden akması ortamdan alınması sağlanmış olur.

Selelerdeki zeytinlerin tatlanması doğru tespit edilmelidir.

Seleler ilk başta 2-3 gün bekletildikten sonra gün aşırı sağa sola yukarı aşağı çevrilerek tuzun bütün zeytin yüzeyi ile teması sağlanmalıdır. Bu şekilde işlenen zeytinler 4-5 hafta içinde yeme olumuna gelirler.

Tatlanan zeytinler selelerden çıkarılarak tuzundan arındırılır ve piyasanın isteğine göre hazırlanır. Dayanma süresini azaltmamak için sele zeytinleri yıkanmamalıdır. Sele zeytinleri salamura zeytine göre daha dayanıksızdır. Uzun süre depolanması zordur. Bu tipte üretilen zeytinlerin ambalajlanması dikkatle yapılmalıdır.

Ambalajlamada % 10 kuru tuzlama yöntemi kullanılabilir. Ayrıca sirkeli zeytinyağına batırmak suretiyle de kuru olarak ambalajlama yapılmaktadır. 2003 yılında Zeytincilik Araştırma Enstitüsünde yapılan bir çalışma ile sele tipi zeytinlerin salamurasız olarak kavanozlarda pastörize edilmek suretiyle uzun süre saklanabilmesi sağlanmıştır.

3. Teneke Ti̇pi̇ Sofralik Si̇yah Zeyti̇n

Yaygın olarak kullanılan bir zeytin işleme yöntemidir. Salamuralı ve salamurasız olmak üzere iki şekilde teneke zeytini üretilmektedir.

Salamuralı

Salamuralı teneke zeytin üretiminde hasat edilen zeytinler, tanklarda veya havuzlarda % 10-12 salamura içinde muhafazaya alınır ve buradan piyasaya verilmek üzere laklı teneke kutular içine konurlar. Teneke içine % 8’lik salamura ve toplam hacmin % 25’i kadar iyi cins sirke konulur. Zeytin ve salamuranın tuz dengesi oluştuğunda % 0.5-0.75 oranında asetik asit ilave edilir. Ayrıca tenekelere büyüklüklerine göre 25-250 ml civarında kaliteli zeytinyağı konulması tat ve aroma oluşumuna etki ettiği gibi zeytinlerin muhafazasında da rol oynar. Bu tip zeytinler ilave edilen tuz ve asidin yardımıyla uzun süre bozulmadan dayanırlar.

Salamurasız

Salamurasız olarak teneke zeytin yapımında ise hasadı yapılan olgunlaşan zeytinler iyice yıkandıktan sonra tenekelere doldurulur. 16-17 kg’lık tenekeler yaklaşık 12-13 kg zeytin alır ve bu hesaba göre de 1 kg iri tuz, 150-200 gram zeytinyağı ve 100 gram iyi cins sirke konulduktan sonra kapatılırlar ve aynı sele zeytinin de olduğu gibi gün aşırı sağa sola veya aşağı yukarı çevrilirler. Sıcaklığa ve çeşide bağlı olarak yaklaşık olarak 2-5 ay gibi bir sürede tatlanırlar. Sirkesiz olarak ise, 12-13 kg zeytine 750-1.000 gram tuz ve 500 gram civarında kaliteli zeytinyağı kullanmak suretiyle aynı şekilde kuru teneke yöntemiyle zeytinler işlenebilmektedir.

4. Si̇rkeli̇ (Kalamata Ti̇pi̇) Sofralik Si̇yah Zeyti̇n

Dünyada da yaygın olarak kullanılan ve kalamata tipi zeytin işlenmesi olarak bilinen bu yöntemde zeytinlere sirke ve çeşitli baharatlarla tat ve aroma kazandırılmaktadır. Özellikle ihracat için önemli bir üretim şeklidir. Birkaç şekilde sirkeli zeytin üretimi yapılabilmektedir. İsminden de anlaşılacağı üzere zeytinlerin sirke ile aromalandırılması esastır. Olgunlaşan zeytinler hasat edilir ve yıkandıktan sonra çizme makinesinden geçirilerek aynı çizme zeytinde olduğu gibi tatlandırıldıktan sonra sirke ile muamele edilir.

Birinci yol:

Çizilerek tatlandırılan zeytinler daha sonra iyi cins sirke içinde 1-2 gün bekletilir. Sirkeden çıkarılan zeytinler ambalajlara alınarak üzerine % 8‘lik salamura ilave edilir. Zeytinin bünyesindeki sirkeden dolayı ortamda % 0.5-0.75 arasında asitlik oluşur. Eğer olmaz ise asetik asit ilavesiyle asitlik düzenlenebilir. İstenirse içine zeytinyağı, bir iki dilim limon, sarımsak veya defne yaprağı konulabilir. Tatlandırma sırasında zeytinde meydana gelebilecek yumuşamaları önlemek için % 0.1 oranında kalsiyum klorür ilave edilebilir.

İkinci yol:

Birinci yöntemde oldukça sirke sarfiyatı söz konusu olduğundan tatlanan zeytinlerin ambalaj salamurasına % 1.2-1.5 asetik asit ilavesiyle de sirkeli zeytin aroması oluşturularak piyasaya verilebilir.

Üçüncü yol:

Bu yöntemde de hasat edilen zeytinler çizilmeden tanklarda suyu değiştirilerek tatlandırılır, % 8-10’luk salamurada muhafazaya alınır ve daha sonra istenildiği zaman muhafazadan alınıp çizildikten sonra ikinci yöntemde olduğu gibi ambalajlanarak piyasaya verilir.

5. Kosti̇kli̇ Ti̇p Sofralik Si̇yah Zeyti̇n

Kostikli tip zeytin işlenmesi özellikle piyasaya istenilen zamanda ürün verebilmek için geliştirilmiş bir yöntemdir. Hemen hemen bir asırdan beri bütün zeytin üreten ülkelerde kullanılan bir yöntemdir. Ülkemiz ihracatının büyük kısmını bu tip işlenen ürünler oluşturmaktadır. Daha sık kullanılan iki yöntem vardır.

Konserve Ti̇pi̇ Si̇yah Zeyti̇n İşleme

Amerika Birleşik Devletlerinde geçen yüzyılın başlarında geliştirilen bu yöntem şimdi bütün dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi doğal fermantasyon ile 6-12 ay gibi bir sürede tatlanan zeytin bu işleme yöntemiyle bir hafta gibi kısa sürede acılığı giderilip satışa verilebilmektedir. Bu nedenle ticari ortamda oldukça çok kullanılmaktadır.

Bu tür işlemede hasat zamanının doğru tespit edilmesi çok önemlidir. Hasat zamanı zeytinin renk ve etinin sertliğinde önemli rol oynar.

Hasat:

Zeytin renginin yeşilden pembeye döndüğü zaman yapılır. Renk daha siyahken hasat yapıldığında zeytinin rengi iyi olmakta fakat eti yumuşayabilmektedir. Hasat mutlaka elle yapılmalı ve zeytinler 20-25 kg’lık kasalarda taşınmalıdır. İşletmeye gelen zeytinler boylandıktan sonra ayırma bandından geçirilerek hem yaralı bereli hem de renk bakımından sınıflanmalıdırlar. Böylece daha homojen ürün elde edilir.

Taşıma:

Hasat edilen zeytinler güneşte bekletilmez ve 25 kg’lık plastik sepetlerde taşınır.

Boylama ve ayıklama:

İşletmeye getirilen zeytinler önce boylama makinesinden geçirilerek iriliklerine göre ayrılır ve sonra ezik, yaralı ve berelilerin ve renklerine göre yeşil, pembe ve siyah olarak ayrılması için ayıklama bandından geçirilirler.

Kostik uygulaması ve havalandırma:

Bu işleme metodunda kostik uygulaması genellikle 3 aşamalı olarak yapılmaktadır. Bu yöntemde zeytine acılık veren maddenin tamamı alındığı için kostik uygulaması çekirdeğe işleyene kadar yapılır. Kostik üç aşamada uygulanacağı için üç farklı yoğunlukta kostik hazırlanır.

Birinci aşama

Birinci aşamada % 1.5-2.0 oranlarında hazırlanan kostik (sıcaklığı 18 dereceden fazla olmamalı) uygulanır. Kostiğin kabuğun hemen altına kadar işlenmesi sağlanır. Kabuğun altına işlediği tespit edildikten sonra kostik başka bir tanka alınır ve zeytin normal suyla suyun pH 5.5-7.0 oluncaya kadar yıkanması sağlanır. Sonra zeytine hava verilir. İmkân varsa bir kompresör vasıtasıyla tank içinde hava verilebilir. Eğer yoksa zeytin kerevetlere alınarak ve arada sırada karıştırılmak suretiyle havalanmasına imkân verilir. Böylece havanın oksijeni nedeniyle rengin kararması temin edilmiş olur.

İkinci aşama

İkinci aşamada % 1-1.5 arasındaki yoğunlukta olan kostik hazırlanarak kullanılır. Sıcaklığın 18 derecenin altında olması tüm kostik uygulamaları açısından önemlidir. Zeytin etinin yarısına kadar kostiğin uygulanması yapılır. Daha sonra zeytinin yıkanması ve havalandırılması sağlanır.

Üçüncü aşama

Üçüncü aşamada son olarak % 0.5-1’lik kostik hazırlanır ve çekirdeğe kadar uygulama yapılır. Zeytinden kostik alınıp yıkama yapıldıktan sonra havalandırılır ve zeytinin farklı renklerinin sabitlenmesi için gerekli olan işleme geçilir (ferro glukonat ya da ferro laktat uygulaması).

Ferro glukonat yada Ferro laktat uygulaması: Yıkanıp havalanan zeytinlerde rengin sabitlenmesi için % 0.1 Ferro glukonat yada % 0.05 oranında ferro laktat kullanılır. 24 saat civarında bu suda bekletilir. İlk birkaç saatten sonra havalandırma işlemi devam eder.

Pastörizasyon:

Bu aşamadan sonra elde edilen ürün asitliği düşük az tuzlu bir üründür. Dolayısıyla hemen bozucu mikroorganizmalar çoğalıp, bozulmaların başlamasına sebep olabilir. Bu nedenle bu tür işlemede pastörizasyon önemlidir. 60-65 derecede 45 dakika tutarak ya da 90-95 derecede buhar verdikten sonra keserek kısmi pastörizasyon yapılabilir ve salamurada daha iyi koruma sağlanabilir.

Seçme ve ayıklama:

Özellikle ambalajlama öncesinde renk farklılıklarını elemek için yapılır.

Kosti̇kli̇ Si̇yah Zeytin İşleme

Bu tür işlemenin amacı kısmi bir fermantasyon sağlanarak zeytinin tat ve aromasını korumak ve kendine özgü bir nefaset katmaktır. Ülkemizde ve dünyada oldukça yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem ile doğal salamura siyah zeytinde 6 ile 12 ay süren tatlanma süresi 2 ay gibi kısa süreye indirilmektedir.

Boylama ve ayıklamadan sonra zeytinler tanklara alınır.

Bu yöntem ile işlenecek zeytinler için hasat zamanı zeytinin tam olgunlaşma öncesidir. Zeytinler elle toplanır. Daha önceden % 1.5-2.0 arasında hazırlanan kostik uygulanır. Kostiğin zeytin etinin 2/3’üne kadar işlemesi sağlanır. Kostiğin işleme zamanına, ortam sıcaklığı ve çeşit etki eder. Kostik uygulamasından sonra zeytinler yıkanır. Yıkama işlemi yıkama suyunun pH’sı 7 civarına düşene kadar yapılır. Aynı zamanda havalandırma işlemi de uygulanır.

Daha sonra rengi sabitleyebilmek için ferro glukonat ya da ferro laktat uygulaması yapılır. % 0.1 oranında ferro glukonat ya da % 0.05 oranında ferro laktat uygulanır. Bu sırada salamuraya % 4-8 oranında tuz ilave edilir ve pH eğer yükselirse asit ile pH ayarlaması yapılır. 24 saat sürer. Böylece rengi sabitlenen zeytinler salamuradaki tuz oranı % 8-10’a çıkarılarak ya da % 8-10 tuzlu yeni salamuraya alınarak fermantasyona bırakılırlar.

Fermantasyon süresi

Fermantasyon süresince yükselen pH değerleri pH 4.5-5 arasında ayarlanır. 1.5-2 ay sürecek olan fermantasyon sonunda da pH kendiliğinden 4.2-4.5 ’e kadar düşecektir. Fermantasyon süresince pH, tuz ve asitlik kontrolleri mutlaka yapılmalıdır. Yüzeyde biriken maya ve küfler temizlenmelidir. Fermantasyonu tamamlanan zeytinler piyasaya verilmeye hazır hale gelmiştir.

Ambalajlama hem cam kavanozlarda hem de laklı teneke kutularda pastörizasyon veya sterilizasyon yapıldıktan sonra satışa sunulmalıdır. Bu şekilde sunulacak zeytinler için % 6-8 tuzlu ve pH‘sı 4.2 ye ayarlanan ambalaj salamurası kullanılabilir. Gerekirse % 0.1 potasyum sorbat ya da % 0.05 sodyum benzoat koruyucu madde olarak katılabilir. Eğer işletmenin ısıl işlem imkanı yoksa %10-12 tuzlu salamura, pH 4.2-4.5 ve koruyucu madde ilavesiyle soğuk ortamlarda zeytin pazarlanabilir. Aksi halde bozulma olacaktır.

Konu: Gemlik Zeytini

Kaliteli zeytinyağı elde edebilmek için bu zamanlarda hiç vakit kaybetmeden işe koyulmalılardır.

Çünkü zeytin beklemeye gelmez. Gelmişten bu yana pek faklı yöntem kullanılmıştır. İçlerinde makine yardımıyla toplanması da vardır. Ancak makine toplama esnasında ağaç dallarına zarar verirse eğer bir sonraki yılın verimini düşürebileceğinden bu yöntem pek tercih edilmez. Bunun yerine insan gücü tercih edilir. Ama elle toplamak ta fazla emek harcattıracağından genellikle silkerek toplama yapılır. Ama bu işlem sırasında da dikkatli olmak zorundadırlar. Zeytin toprağa düşerse asitlenme yapabileceğinden dolayı bu işlem özenle gerçekleşir. Toplandıktan sonra da büyük delikli kasalara yerleştirilmesi gerekir. Çünkü hava alması gerekmektedir. Çuvallarla taşıyanlarda görülür ama pek tavsiye edilmez. Buradan yüklenen zeytinler vakit kaybedilmeden işlenecek yerlere götürülürler. Kaliteli zeytinyağı elde etmek hiç te kolay değildir.Pek çok meşakkatli yoldan ve ince hesaplarla işlenerek günümüze kadar gelmektedir.

Başka katıklarda katarak zeytin yağını gerçek değerinden uzaklaştıranlar vardır.

Günümüzde ne yazık ki üretim anlayışını kötüye kullananlar da vardır. içeriğine olması gerekenden farklı olarak başka katıklarda katarak zeytin yağını gerçek değerinden uzaklaştıranlar vardır. böyle durumlarda gerçekten dikkatli olmalıyız ve alacağımız ürünü iyi seçmeliyiz. Çünkü bu kötü durumlara düşersek hem paramıza yazık olur hem de ağzımızın tadı kaçar. Kaliteli zeytinyağı her zaman katıksız ve saftır. Bunu anlamanın birkaç basit yolu vardır. satın almadan önce şişenin üzerindeki asidik değerlerine bakabilirsiniz. Halk dilinde asit değeri 0,8 olan yağlar çiğ olarak ve doğrudan tüketilebilen en kaliteli yağlar olarak kabul edilir. Ayrıca buzdolabına konduğunda da donma etkisine sahiptir. Son olarak ta kokusu ve renginin daha keskin olanlarını almanızı tavsiye ederiz.

Zeytinyağının cilde olsun vücudumuzun organlarına faydaları lezzetli tadının yanı sıra pek çok hastalıkla da bire bir savaşıyor. Başta kalp olmak üzere tüm damar hastalıklarının önüne geçmesiyle birlikte doktorların bir numaralı tavsiyesi haline gelmiştir. Yaşımızın ilerlemesiyle birlikte vücudumuzda ortaya çıkan kolesterol için de bire bir etkisi olan zeytinyağını kullanan kişilerde diğer daha az kullanan kişilere göre kanser riskinin daha az ortaya çıktığını biliyor muydunuz ?

Pres yöntemi kendi içinde süper ve hidrolik pres olarak ikiye ayrılır. Santrifüj sistem ise iki ve üç fazlı sistem olarak kendi içinde ayrılmıştır. Klasik sistemden kontinü adı verilen sisteme geçiş esnasında zeytin işlemede iş gücü maliyeti düşürülmekte, zeytinin bahçe ve depolarda bekleme süresi de azaltılmaktadır. Bu amaçla kullanılan yüksek kapasiteli dekantörler ile zeytinyağı kalitesi ciddi anlamda iyileştirilir. Zeytinyağı imalatı teknolojisi içerisinde temel amaç mezokarp hücreler içindeki yağı açığa çıkartmak ve oluşan bu yağı zeytinin diğer var olan bileşenlerinden ayırmaktır. Zeytin yeterli olgunluğa erişmesi sonrasında bekletilmeden sıkma tesislerine gönderilir. Mikrobiyal ve oksidatif bozulmaların meydana gelmesini engellemek adına zeytinlerin hasat sonrasında en kısa sürede tesislere getirilmesi gerekmektedir.

Zeytinlerin tesislere girmesi sonrasında yaprakları ayrılır ve yıkamaya alınır.

Burada amaç işleme öncesinde toprak, taş ya da yabancı maddelerin arınması ve herhangi bir sağlık sorununa neden olacak bakterilerin üzerinde barındırılmamasıdır. Yabancı maddeler genel olarak yağın kalitesini düşürür, koku ve tat gibi özellikler üzerine olumsuz etkiler ortaya koyabilir. Yabancı maddelerinden arındırılarak yıkanmış zeytinlerin hücreleri içerisinde yer alan yağ damlacıklarını ortaya çıkarmak için ezme ve kırma işlemlerine başlanır. Bu iş için metal ya da taş değirmenler kullanılır. Klasik tarzdaki zeytinyağı imalatı sisteminde genel olarak taş değirmenler kullanılır, kontinü sistemde ise bu değirmenler yerlerini metal değirmenlere bırakırlar.

Metal değirmenlerin en önemli özellikleri ise kapasitelerinin yüksek olması, az yer kaplaması, ekonomik olmasıdır.

Zeytinin ezilmesi sonrasında eğer ki bu ezilme metal değirmenlerde yapılıyorsa yoğurma işleminin yapılması gerekecektir. Kaliteli sonuçların elde edilmesi adına hamur sıcaklığı maksimum 30 derece olur ve 75 ila 90 dakika boyunca bu işlem devam eder. Bu işlemin tamamlanmasının ardından oluşan zeytin hamuru içerisindeki yağın ayrılması için presler kullanılır. Kontinü sistem içerisindeki presler iki veya üç çıkışlı olabilirler. Yağ ve pirina çıkan sistemlere iki fazlı adı verilirken yağ, pirina ve karasu çıkan sistemlere ise üç fazlı denilmektedir. Bu işlemin sonrasında ise artık sıra perkolasyondadır.

Zeytin ve Zeytinyağı paketleme işlemleri

Perkolasyon sisteminde zeytinden yağ elde edilir, yağ ve karasu çelik bıçaklara göre değişik bir yüzey gerilimine sahip olma prensibi bulunur. Bu yöntem ile yağın elde edilmesi sonrasında kalan kısım yeniden presten geçirilir. Bunun nedeni ise yalnızca bu yöntem ile zeytin hamuru içerisinde bulunan yağın yalnızca %30’unun alınabilmiş olmasıdır. Katı/sıvı ayrımı sonrasında elde edilecek yağın içerisinde az da olsa bir miktar karasu bulunacağından yağın sıvı/sıvı faz ayrımı yapılması adına separatörlerden geçirilmesi ve içinde yer alan karasu ile yabancı maddelerin ayrıştırılarak çok daha temiz bir yağ elde edilmesi sağlanacaktır. Ortaya çıkacak zeytinyağı ile alakalı yapılacak son testler sonrasında artık hangi kategori içinde oldukları belirlenecek ve ona uygun paketleme işlemleri yapılacaktır.